Ruimte om te leven in Gezond Helmond: Hoe gemeente, zorg en bedrijfsleven elkaar vinden in Helmondse gezondheidsaanpak

Over het doel zijn we het eens; onderweg zullen we moeten samenwerken. Dat was de conclusie van een talkshow georganiseerd door Ruimte om te leven, een initiatief met kopstukken van gemeente, zorg en bedrijfsleven uit Helmond. De Peelstad gaat een van zijn grootste uitdagingen aan, het terugdringen van de gezondheidsverschillen onder de bewoners. De leefstijl speelt daarin een belangrijke rol.

De inkomens- en gezondheidsverschillen worden steeds groter. Mensen met lage inkomens, een moeilijke thuissituatie en weinig sociale zekerheid lopen een verhoogd risico op armoede, schulden en slechte gezondheid. Lager opgeleiden leven vijftien jaar in minder goede gezondheid dan hoger opgeleiden. Ze ervaren meer eenzaamheid en stress.

"In Helmond kunnen en willen we deze sociale tweedeling niet accepteren" – Wethouder Cathalijne Dortmans 

In Helmond kunnen en willen we deze sociale tweedeling niet accepteren, aldus Cathalijne Dortmans, wethouder gezondheid in Helmond. Dortmans is een van de initiatiefnemers van Ruimte om te leven, een unieke beweging waarin de gemeente met onder meer de zorg en het bedrijfsleven elkaar vinden om tot een aanpak van het probleem te komen. In een talkshow in februari 2022, waarin verschillende kopstukken onder voorzitterschap van Tom Vaessen met elkaar het gesprek aangingen, stonden de gevolgen van de leefstijl voor de gezondheid centraal.

Nauwe betrokkenheid

Wat de Helmondse aanpak bijzonder maakt is de nauwe betrokkenheid van de verschillende maatschappelijke instellingen. Bij de talkshow waren drie wethouders aanwezig, naast prominente vertegenwoordigers van onder meer het ziekenhuis en bedrijfsleven. De gezondheidskloof aanpakken is een buitengewoon ingewikkeld probleem, daar waren de aanwezigen het over eens. Maar dat moet niet betekenen dat er dan maar niks wordt gedaan. Over de rol die de leefstijl in de aanpak speelt, was opvallend veel overeenstemming. Ook over dat die aanpak alleen kans van slagen heeft als bedrijven, zorg, overheden en andere betrokkenen nauw samenwerken.

Obesogene omgeving

Namens Je Leefstijl Als Medicijn en het programma #GezondHelmond besprak Wim Tilburgs tijdens de talkshow de rol van de leefstijl bij het verbeteren van de gezondheid. In binnensteden van gemeenten zoals Helmond heeft 12 procent van de bevolking diabetes type 2. De omgeving maakt het mensen moeilijk. Tilburgs: “In onze obesogene omgeving worden mensen continu verleid om de verkeerde keuzes te maken.” Daarbij zijn de ongezonde keuzes vaak de goedkoopste, wat het voor mensen met een laag inkomen extra moeilijk maakt.

Om verandering te bewerkstelligen is goede begeleiding nodig. “Ziek zijn is topsport”, aldus Tilburgs. “Je moet op je voeding letten, voldoende bewegen en stress verminderen net als een topsporter.” Je Leefstijl Als Medicijn past de samen met wetenschappers ontwikkelde 360-graden methode toe waarin de hele mens centraal staat. Ook aspecten zoals de levensbeschouwing en culturele achtergrond spelen een rol.

Met landelijke en lokale samenwerking kan het verschil worden gemaakt, aldus Tilburgs. Het preventieakkoord en de thematafels waarin veel partijen vertegenwoordigd zijn, kunnen oplossingen in kaart brengen. Daarbij worden mensen, ondersteund door de zorg, weer de stuurlui van hun eigen gezondheid. Tilburgs noemde veelbelovende initiatieven die ze daarbij kunnen helpen, zoals het verstrekken van medische maaltijden aan alleenstaanden en stadstuinen die als ontmoetingsplaats dienen. Je Leefstijl Als Medicijn is met het Leids Universitair Medisch Centrum betrokken bij een soortgelijk pilotproject in Leiden.

In de spreekkamer

Een andere tafelgast tijdens de talkshow was de vooruitstrevende cardioloog Jeroen Lammers van het Helmondse Elkerliek ziekenhuis. Lammers beschreef de kern van het probleem in de spreekkamer. In de tien minuten die een arts met zijn patiënt heeft, kan hij een aantal tips geven. Maar daarna staat de patiënt er alleen voor. Hoe de verandering van de leefstijl, vaak een belangrijke oorzaak van de medische problemen, moet worden aangepakt, moet hij of zij dan verder zelf maar uitzoeken.

Lammers wil dat er een betere verbinding komt van het ziekenhuis met de wijk waar de patiënten in hun gezondheidsverbetering worden ondersteund. Dat maakt het voor die patiënten veel makkelijker om gemotiveerd te blijven. Lammers is samen met Gezond Helmond al begonnen in de Helmondse wijk Mierlo-Hout (lees hierover ook dit artikel). Daarbij wordt samengewerkt met de wijkraad en met huisartsen. De verrassing daarbij, vertelt Lammers, is als je in een wijk actief wordt, er al allerlei bestaande initiatieven op gezondheidsgebied blijken te bestaan. “Na een half uur praten kom je erachter dat er veel initiatieven zijn waar iedereen afzonderlijk niet eens weet van heeft.”

De voordelen van zo’n samenwerking tussen zorg en wijk zijn niet alleen voor de patiënten groot. Ook voor de artsen zelf wordt het werk leuker, aldus Lammers. “Het is veel fijner om gemotiveerde patiënten tegenover je te hebben.” Het ziekenhuis heeft er eveneens baat bij. Lammers noemt de prehabilitatie, de voorbereiding van patiënten op operaties. Met fittere patiënten zijn de operaties succesvoller en kunnen de patiënten sneller weer naar huis. Dat scheelt enorm in de kosten.

Wandelroute op het bedrijfsterrein

Ondernemer Hugo van Osch, directeur-grootaandeelhouder van Arte (onder meer bekend van zijn natuurstenen keukenbladen), begint al op de werkvloer met gezondheidsverbetering door middel van leefstijlaanpassing. Arte is een breed georiënteerde ondernemer die duurzaamheid hoog in het vaandel draagt. “Je brengt een groot deel van je leven op het werk door”, aldus Van Osch tijdens de talkshow. “Wij vinden het belangrijk dat mensen die tijd op een prettige en aangename manier door kunnen brengen, waarbij ze ook gezonder kunnen gaan leven als je ze daarbij inspireert en helpt.”

Bij Arte wordt de obesogene omgeving teruggedrongen door onder meer gratis salades en fruit aan te bieden. In een biodiversiteitstuin kunnen werknemers hun eigen groenten verbouwen. Van Osch mobiliseert andere ondernemers op zijn bedrijfsterrein om samen een veilige wandelroute over het terrein aan te leggen. Het ziekteverzuim bij Arte ligt onder de 2 procent en de ziekmeldfrequentie onder de 1 provent, wat voor een productiebedrijf buitengewoon laag is. Van Osch: “Mensen komen echt niet alleen naar hun werk toe om geld te verdienen. Ze willen prettig en zinvol werk doen.”

Meer over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij Arte

Dezelfde gedachtengang

“We zitten allemaal in dezelfde gedachtengang”, zei Hugo van Osch. Hij had het over zijn werknemers en over collega-ondernemers die ook met gezondheidsverbetering bezig zijn. Maar eigenlijk benoemd hij precies de kern van de Helmondse talkshow. De betrokkenen – niet alleen ondernemers maar ook de zorg, overheden en andere instellingen – willen eigenlijk hetzelfde. Om de gewenste gezondheidsverbetering te bereiken, ligt het dan ook voor de hand samen te werken.
“Ik denk dat het probleem als gezondheidszorg niet alleen kunnen oplossen”, aldus Eveline de Bont, hoogleraar en bestuursvoorzitter van het Elkerliek ziekenhuis, en aanwezige bij de talkshow. “Onze mensen doen enorme inspanningen maar toch blijven de gezondheidsverschillen bestaan. De enige weg is om het in Helmond en de Peel samen te doen. Want we mogen de verschillen niet accepteren.”
Namens de gemeente Helmond gaven de wethouders Cathalijne Dortmans (gezondheid), Erik de Vries (sociale zaken en armoedebeleid) en Harrie van Dijk (zorg en welzijn) aan de samenwerking actief op te zoeken. Voor Van Dijk is de wijkgerichte aanpak koren op de molen. “We moeten de bewoners op een laagdrempelige manier een veilige omgeving bieden, waar ze makkelijk naartoe gaan, anderen kunnen ontmoeten en elkaar stimuleren de juiste dingen te doen.”
Waar de samenwerking om vraagt werd door cardioloog Jeroen Lammers van het Elkerliek onder woorden gebracht. “Soms moet je buiten je comfortzone kunnen gaan en met anderen naar creatieve oplossingen zoeken. Daarbij moet je dan niet te veel na blijven denken, maar gewoon aan de slag gaan.”

Bron: Je Leefstijl Als Medicijn

‹ Blog overview

Helmond