Terugblik: Derde AI-dialoog over het gebruik van AI in de zorg door patiënten

Artificial Intelligence (AI) in de zorg heeft voordelen en het is te hopen dat innovaties voor iedereen begrijpelijk worden en breed beschikbaar komen. Dat zeggen de deelnemers aan onze dialogen over AI in de gezondheidszorg. Hieronder geven we een terugblik op het derde gesprek, dat plaats vond op 20 januari 2022. 

Wat is AI?

Kunstmatige intelligentie of AI (artificiële intelligentie) staat voor slimme dingen die een computer kan doen. Zo slim dat het intelligent genoemd wordt. Die slimheid komt vooral doordat computers steeds beter en sneller worden en meer kunnen berekenen. Een voorbeeld is Google Maps dat dankzij AI in een fractie van een seconde de snelste route van A naar B berekent. Ook in de zorg vindt AI zijn weg. Zo zijn er programma’s die meebepalen wat de beste behandeling is voor een ziekte. Andere programma’s plannen afspraken efficiënt in, zodat een patiënt niet op verschillende dagen naar het ziekenhuis moet voor onderzoek. Naast voordelen van AI zijn er ook zorgen en risico’s. Zo maken gebruikers zich zorgen om de hoeveelheid data die over hen verzameld wordt en de manier waarop daarmee wordt omgegaan. Ook vrezen patiënten dat artsen de voorstellen van een AI blindelings overnemen, zonder daarbij aandacht voor de specifieke situatie van de patiënt.

In de eerste dialoog bespraken we het gebruik van AI in de gezondheidszorg en leerden we dat patiënten voordelen zien in de inzet van slimme computers. In de tweede dialoog gingen we daarover verder in gesprek. En in deze derde dialoog doken we dieper in op het gebruik van AI in het dagelijks leven.

Gebruikservaring centraal

Het derde gesprek vond plaats op 20 januari 2022. Het ging in deze sessie vooral over de ervaring van gebruikers. Onder de 35 aanwezigen waren patiënten, patiëntvertegenwoordigers, zorgprofessionals, burgers, app-ontwikkelaars en onderzoekers.

Net als bij de vorige twee dialogen nemen we drie toepassingen als voorbeeld: SkinVision (adviseert over moedervlekken), &Niped (geeft leefstijladvies) en Nico.lab (helpt herseninfarcten detecteren). Aan de hand van het gebruik van deze verschillende toepassingen krijgen we een gedetailleerd beeld van de ideeën en ervaringen van gebruikers. De deelnemers worden verdeeld over drie groepen en bespreken elk een app. 

In de eerste twee dialogen en ook weer in deze derde dialoog komen steeds drie gespreksthema’s naar voren. Gespreksthema 1 gaat over eigen regie: wat betekent het gebruik van slimme computers in de zorg voor het hebben en nemen van regie over gezondheid? Gespreksthema 2 gaat over data: hoe wordt data verzameld en waarvoor wordt het gebruikt? Gespreksthema 3 gaat over verantwoordelijkheid: wie draagt de verantwoordelijkheid voor een medische beslissing?

We lopen de drie gespreksthema’s bij de derde dialoog hieronder langs. 

Gespreksthema 1: eigen regie met huidkankerapp

Het gesprek over het thema eigen regie verloopt aan de hand van de app SkinVision. Daarmee kan een gebruiker zelf foto’s maken van verdachte plekjes op de huid. Als de plek, vaak een moedervlek, er verdacht uitziet, raadt de app aan om naar de huisarts te gaan voor verdere controle. Als er geen reden is tot zorg, geeft de app dit aan met het advies om de moedervlek na een bepaalde tijd weer te controleren.

De deelnemers vinden SkinVision erg handig, vooral omdat het geruststellend kan werken. Bovendien kan goed gebruik voorkomen dat iemand huidkanker krijgt of het te laat ontdekt en in het ergste geval aan de gevolgen daarvan overlijdt. Deelnemers vinden het een voordeel dat je de app thuis op je telefoon kan gebruiken. Zij zien ook wel brood in apps voor andere ziektebeelden, bijvoorbeeld voor bepaalde schimmelinfecties of staar. 

Een deelnemer vreest dat gebruikers zich onterecht zorgen gaan maken. De app, zo redeneert de deelnemer, geeft dan wel aan dat je niet naar de huisarts hoeft, maar je krijgt wel een melding om de huidplek in de gaten te houden. Dat is niet voor iedereen een geruststelling, en je wilt gebruikers niet onnodig alarmeren. Een andere deelnemer vindt de adviezen juist een mooi voorbeeld van eigen regie omdat je zelf kunt bepalen hoeveel behoefte je hebt aan preventie. 

Een ander punt van de deelnemers is de toegang tot de app. Er zijn verschillende redenen om de app te willen gebruiken, maar, zo zeggen veel deelnemers, er moet wel een aanleiding zijn, of je moet de app aangeraden krijgen. Een deelnemer merkt op dat hij uit zichzelf niet snel een app zoals SkinVision zal gebruiken. Bij hem gaat de route naar deskundige expertise op basis van vertrouwen. Daarom zou hij de app alleen gebruiken als de huisarts de app aanraadt en niet als een zorgverzekeraar dat doet. Een andere deelnemer merkt op dat ze de app wel zou gebruiken als de verzekeraar dat adviseert. 

Gespreksthema 2: data delen met leefstijlapp

We behandelen gespreksthema 2 over data aan de hand van de leefstijladvies-app &Niped. Gebruikers krijgen online vragenlijsten over bewegen, roken, alcohol, voeding en ontspanning. Soms sturen gebruikers nog een paar druppels bloed in zodat cholesterolwaarden bepaald kunnen worden. De app maakt een persoonlijk gezondheidsprofiel, geeft advies en stelt interventies voor waarmee gebruikers hun gezondheid kunnen verbeteren.

Alle deelnemers zien &Niped en de adviezen als een goede manier om ziekten te voorkomen. Ze delen daarvoor graag hun data. Wel maken de deelnemers zich zorgen dat een online vragenlijst niet alle relevante gegevens opspoort. Bovendien, als je als deelnemer de vragen niet goed interpreteert, dan kan dat tot een verkeerd gezondheidsprofiel leiden.

Een deelnemer vindt het lastig dat er geen persoonlijk contact is met een arts die meer gegevens dan alleen medische kan meenemen in de beoordeling en die bij bepaalde onduidelijkheden kan doorvragen. Een ontwikkelaar van de app legt uit dat alleen makkelijk meetbare risicofactoren met duidelijke grenswaarden worden meegenomen in het onderzoek. Bovendien kan het algoritme aanvullende vragen stellen en zo een beter beeld krijgen van iemands gezondheidssituatie. 

Gespreksthema 3: verantwoordelijkheid met beroerte-app

Bij de bespreking van het gespreksthema verantwoordelijkheid gebruiken we Nico.lab. Die app helpt hersenscans van patiënten met een beroerte beoordelen. Het programma heeft door het bestuderen van veel hersenscans geleerd om beroertes te ontdekken. Het geeft op de scan aan waar een beroerte zit en hoe uitgebreid deze is. Dokters kunnen met de app sneller beslissen over de behandeling. Daardoor heeft de patiënt een kleinere kans op blijvende hersenschade.

De deelnemers aan de dialoog vinden de app een goede ontwikkeling, maar stellen wel dat het belangrijk is dat de menselijke kant van de zorg niet verloren gaat. De arts, zo zeggen ze, is en blijft eindverantwoordelijk voor de zorg en voor het contact met de patiënt. Ze vinden dat de app alleen moet dienen ter ondersteuning. De arts moet de hersenscans ook beoordelen en de gegevens interpreteren. Verder is het belangrijk dat een arts het doorheeft als er iets niet klopt of als het programma een fout maakt, want AI is niet perfect. De deelnemers vinden het daarom verstandig dat de kennis en kunde van artsen op peil blijft en dat de AI geen taken van de arts overneemt, maar de arts ondersteunt en aanvult.

Conclusie: AI is waardevol, maar maak het toegankelijk

De deelnemers aan de reeks dialogen vinden de besproken toepassingen waarbij AI gebruikt wordt een waardevolle toevoeging voor de gezondheidszorg. Er kan bijvoorbeeld veel winst gehaald rond eigen regie, efficiëntie en preventie. Uit de drie dialogen wordt helder dat deelnemers op zoek zijn naar manieren om de applicaties te toetsen. Hoe weet je dat een app of slimme computer te vertrouwen is, het juiste advies geeft of goed omgaat met de gegevens die je deelt?

Een punt van zorg voor veel deelnemers is de toegang tot dit soort innovaties. Zo zijn er kosten verbonden aan SkinVision (soms vergoed door de zorgverzekeraar) en &Niped en die kan niet iedereen zich veroorloven. De deelnemers hopen dat in de toekomst goed wordt nagedacht over manieren om ervoor te zorgen dat iedereen gebruik kan maken van dit soort applicaties. Daardoor kan iedereen de voordelen ervaren van slimme computers. 

In een serie van drie gesprekken met patiënten, burgers en andere belanghebbenden vragen we naar hun verwachtingen, bedenkingen en vragen over AI in de zorg. De dialogen worden georganiseerd door de werkgroep Burger- en patiëntparticipatie van de Nederlandse AI Coalitie, waaraan Health~Holland, Patiëntenfederatie Nederland, Pharos, het Rathenau Instituut, TNO, Amsterdam UMC en stichting Mijn Data Onze Gezondheid deelnemen. 

 

In 2022 gaan we door het met organiseren van AI-dialogen. In het voorjaar zal een volgende dialoogsessie plaatsvinden. Houd onze website in de gaten voor meer informatie.

‹ Blog overview

Skinvision app